تا خدا خدایی می کند این بهار سبز است سبز

بهار سبز

تا به کی می درخشد

چشم های من

***

ناقوس های سال نو

می لرزند شکوفه های بنفش

در نسیم بهاری

چیزی شبیه سنریو خواهر خواندهء هایکو ، فقط برای شوخی به مناسبت بهار و نوروز که دارد یواش یواش می آید و کسی انگار حواسش نیست.

حتما دیالوگ های مربوط به فیلم های ایرانی که لحن و لهجهء مردانگی و مروت داشت خوب به خاطر می آورید، این دیلوگ ها را در یک سایت دیدم که به طرز باور نکردنی شبیه سنریو خواهر خواندهء هایکو بودند این دیالوگ ها را همانطور با کمی ویرایش برای ذوق و شوخ وقتی این ایام که بهار و نوروزآرام آرام بی اینکه کسی حواسش باشد دارد تا لب پنجرهء اطاق هایمان سرک می کشد

به سلامتیِ درخت

نه به خاطرِ ميو‌ش

،به خاطرِ سايه‌ش

به سلامتیِ ديوار

نه به خاطرِ بلنديش، آخه هیچ وقت

پشتِ آدمو ، خالی نمي‌کنه

به سلامتیِ دريا

نه به خاطرِ بزرگيش

واسه يک‌رنگيش

به سلامتیِ پرچم ايران

که سه ‌رنگه ، تخم‌مرغ دورنگه

رفيق که يه‌رنگه

به سلامتیِ همه اونايی که

دوسشون داريم و نمي‌دونند دوسمون دارن و

نمي‌دونيم

به سلامتیِ ز نجير

نه به خاطر اين‌که درازه،به خاطر اینکه

به هم پيوستس

به سلامتیِ خيار

نه به خاطر «خ» ش

فقط به خاطر «يار» ش

به سلامتیِ شلغم

نه به خاطر «شل» ش

به خاطر «غم» ش

به سلامتیِ کرم خاکی

نه به خاطر کرم‌بودنش

به خاطر خاکی‌بودنش

به سلامتیِ پل عابر پياده

که هم مردا از روش رد مي‌شن

هم نامردا

به سلامتيِ برف

که هم روش سفيده
هم توش

. .می‌خوريم به سلامتيِ گاو

که نمي‌گه من

مي‌گه ما

به سلامتیِ سرنوشت

که نمي‌شه اونو
از سر نوشت

یک خبر از خبرگزاری مهر - شیراز

شیراز ـ خبرگزاری مهر: نرگس حیدری و دوستان دیگرش ناخواسته و از سر بی توجهی مسئولان دچار سانحه سوختگی بخاری در کلاس درس شده اند که بای غم و رنج آن را تا پایان عمر تحمل کنند و دم برنیاورند.

یکی میان قاب

یکی سوخته بر تکه تکه های آینه

هردو نرگس

هر دو نگاه می کنند

عروسک به رویا،چشم های نرگس

اما چیز دیگری است

ترجمه چند هایکوی عاشقانه از شاعران ژاپنی

خانم سومیکو ایکدا Sumiko Ikeda 1936 born

دیر سالی است
بعد اولین قرارمان
قرص ماه بهاری

آقای سوجو هینو Sojo Hino 1956-1901 سردبیر دو مجلهء هایکو بوده

چشم بربسته
گرم گرمای عشق اوهستم
گذشته های دور

خانم چیو نی Chio Ni 1775-1703

برگ های سبز
چه برگ های خرانی ، یکی هستند
میان گل گل برف

آقای بونچو نوزاوا Boncho Nozawa درگذشت 1714

خیلی
خیلی جور و واجور

عاشقی کرده ام

چیزی باز ندارم جز چند هایکوی فارسی

باریکه های دود
جمع اند سگ های ولگرد
دور تا دور کولی ها

غروب آخر سال
خبری نیست که نیست
باپرنده های مهاجر

بر ایوان صبح
سیگار دود می کنم ، با آنها
درد های سینه سوز

پیش از حلول سال
همه با هم ایم ، جز او
در قاب عکس

ماه سحرگاه
پنجره ای هنوز روشن است
رو به دریا

معلوم نیست
دست بر دعا است یا مجنون
ماه انتهای راه

بارش برف
بر دوش ساکتان سیاه پوش
تابوت مادری

تفالهء چای
تاب می خورد میان استکان

ماه سال نو

فرم ، تکنیک و زیبایی شناسی هایکو

چند نکته در بارهء هایکو

با مروری کوتاه در فضای مجازی اینترنت این روزها متوجه خواهیم شد که جذبه های هایکوگریبان شاعران ایرانی را هم گرفته است و این خود از یک طرف خبر خوشی است اما از طرف دیگر یک اشکال عمده وجود دارد که به دلیل مشخص نبودن معیار ها و زیبایی شناسی هایکو در اکثر سایت ها و وبلاگ های فارسی سه پاره هایی که گاهی در شمایل شعر هستند بعنوان هایکو معرفی می شوند .
چنانچه شاعر هایکو با پیشینه این شعر و تکنیک های آن آشنا نباشد در آنصورت به جای شکار لحظه و سرودن آن در قالب هایکو با زبان شعر به سراغ لحظه های ناب هایکو خواهد رفت و روح و جان هایکو را فدای داوری ها و کلمات قصار خود میکند ولاجرم این دردانهء هنر شرق فرصت شکوفایی در فرهنگ ایرانی را از دست میدهد .
گاهی با دست اندر کاران هایکوی فارسی در وبلاگ های ایرانی پیغامی رد و بدل می کنم ودر پاسخ انتقاد هایم شاعران این سه پاره ها می گویند که : ای اقا ما داریم هایکوی مدرن می نویسیم ، شما هنوز اسیر هایکوی کلاسیک هستید !! انگار که شما از زمان عقب افتاده اید !!
حالا اگر از این دوستان بپرسیم هایکوی کلاسیک چیست ؟ پاسخ می دهند که هایکوی کلاسیک فصل واژه دارد و ذهنیت شاعر در آن نقشی ندارد !!!
و چنانچه از آن ها بپرسیم که شاعران و منتقدین ژاپنی به کدام بخش از هایکوی کلاسیک نقد داشتند ؟ و چگونه شعری را مناسب قرن بیستم و اینک در قرن بیست و یکم مناسب هایکو می دانند چیزی برای گفتن نخواهند داشت.
اصلا اگر از آن ها بپرسیم که در حال حاضر چند درصد شاعران ژاپنی هایکوی مدرن می نویسند ؟ و چند ر صد آن ها در قالب کلاسیک هایکو می نویسند؟ باز با هیچ پاسخی مواجه نخواهیم شد چون در بطن شعر ژاپن و دنیای غرب نیستند.
به نظر من شاعران ایرانی با ترجمه های ناقص هایکو با این فرم آشنا شده اند و لذا طبیعی است که همان فرم ناقص حاصل ترجمه را تقلید کنند و کاری به کار ساخت دقیق هایکو نداشته باشند.
بدین لحاظ بود که وقت را غنیمت شمردم تا مختصری راجع به ساخت و زیر بنای زیبایی شناسی هایکو بنویسم شاید برای شاعران جوان مفید فایده باشد و شاهد شکار لحظه های ناب آن ها در هایکو باشیم تا اینکه سه پاره های نامفهوم و بی روح تحت عنوان هایکو نوشته شود.
خانم رایش هولد شاعرهء آمریکایی –آلمانی و برندهء نشان سلطنتی شعر ژاپن یکی از الزامات هایکو را دو بخش بودن آن می داند که این مفهوم مورد نظر باشو نیز بوده است. بدین لحاظ او هایکو را به دو بخش تقسیم می کند ، یعنی اکثر هایکوهای خوب ژاپنی دارای دو بخش هستند ( قطعه و عبارت ) .
این بدان مفهوم است که اگر سه سطر هایکو را پشت سر هم بنویسم نباید به یک عبارت کامل تبدیل شود .دوبخشی بودن هایکو باعث می شود که یک سکوت نحوی بین دو بخش آن ایجاد شود .
چون هایکو سه سطر دارد ، یکی از سطر ها "قطعه" را تشکیل می دهد که کاملا مستقل است و دو سطردیگر "عبارت" را می سازند.به دیگر سخن بخش کوتاه هایکو قطعه است و بخش بلند تر آن عبارت را تشکیل می دهد.
این دو بخش بستگی به نوع تجربه ای که در قالب هایکو بیان می شود می تواند یکی در ابتدا نوشته شود و یا ممکن است همین بخش در انتهای هایکو ظاهر شود.
به این هایکوی شهری توجه کنید ، لازم است گوشزد کنم که در مثال های زیر هدف شاعرانگی هایکو ها نیست بلکه هدف آشنا شدن با تکنیک های هایکو است لذا چنانچه هایکو های نمونه که اینجا اشاره می کنم دارای روح و جان هایکوهای کلاسیک نیست منظور هایکو سرایی نبوده است بلکه بحث در فرم هایکو است :
باد و بوران :
برق می رود گاهی
گاه می آید
سطر نخست این هایکو همان بخش" قطعه " را تشکیل می دهد . و سطر های دوم و سوم رویهم بخش "عبارت "هایکو را می سازند .
توجه کنید که اگر این سه سطر را پشت هم ردیف کنیم هیچگاه یک عبارت کامل نخواهد شد و خواننده پس از خواندن " باد و بوران " بالاجبار یک سکوت کوتاه بر لحن او حاکم می شود و مخاطب این دو بخش را مستقل از هم حس می کند در حالیکه با هم در ارتباط تنگاتنگ قرار دارند.
در هایکوی زیر بخش "قطعه" هایکو در سطر سوم آمده است و بخش" عبارت" سطر های نخست و دوم را به خود اختصاص داده است :
دیوار گورستان
عاجز از تاب ماندن است :
داوودی های سفید

در این هایکو دو سطر اول و دوم عبارت هایکو را تشکیل می دهند و سطر سوم بخش " قطعهء " هایکو است .
توجه داشته باشید که اگر یک حرف اضافه به ابتدای سطر سوم اضافه شود مثلا " با داوودی های سفید " در آنصورت کل سه سطر هایکو یک جمله و یک عبارت می شود و آن ابهام لطیف و نازک که باید در هایکو مستتر باشد حذف می شود.
لازم است بگویم که اکثر قریب به اتفاق هایکوی های فارسی که این روز ها نوشته می شود به سبب همین کاربرد بیجای حروف اضافه و پیشوند ها ،کل هایکو را به یک جملهء ساده نزول داده است و دست بالا به یک کلمهء قصار تبدیل شده است.

نکتهء خیلی مهم : در هایکو مفهومی هست بنام واژه یا عبارت لولا که اگر به درستی به کار گرفته شود در آنصورت سطر دوم می تواند دو نقش بازی کند ، یکی ادامه سطر نخست و رویهم با سطر نخست" عبارت" هایکو را تشکیل دهد و یا می تواند سطر دوم با سطر سوم تشکیل "عبارت" را بدهد و سطر اول نقش" قطعه" را داشته باشد . مثل همین هایکوی دیوار گورستان .
تکنیک لولا یکی از تکنیک های ناب در هایکو است و بیشتر جذبه های مربوط به هایکو های ماندگار تاثیر همین واژه لولا و یا سطر لولا است.
پس از نوشتن هایکو باید دوباره به بازخوانی آن ادامه داد شاید با حذف یک واژه می توان سطر دوم را به کیفیت عبارت لولا ارتقا داد که به جذبهء هر چه بیشتر هایکو منجر خواهد شد.
در این نوع از هایکو ها این مخاطب است که بنابر نوع زیبایی شناسی خویش ترجیح می دهد سطر نخست را بعنوان قطعه در خوانش انتخاب کند و یا سطر سوم را .مثل این هایکو :

یاسمن ها
چه فرق دارد کجا باشند
کولی های فال فروش

این بحث ادامه دارد
مسیح طالبیان

برگرفته از سایت آساهی www.asahi.com

Resurrection,

The color of god

must be green

روز رستاخیز

باید که رنگ خدا

سبز باشد

این هایکو را از سایت آساهی برداشتم و ترجمه کردم www.asahi.com

ترجمهء چند هایکوی عاشقانه از شاعرام کلاسیک و مدرن ژاپن

خانم هانجو تاکه هارا Hanjo Takehara(1903-1998)
Perfume-
That night,that time
That place
بوی عطر

آن شب ، آنجا
آن هنگام

خانم تاکاکو- هاشیموتو Takako hashimoto (1963 – 1899 ) شاگرد مکتب شیکی و کیوشی
Moon-lit night –
Sleeping beside my loved one
Who,s dying
شب مهتابی

هم بستر دلبرم به خواب
آنکه جان می کند

آقای تاییگی تان Taigi tan( 1771- 1709 )
Plovers cry-
A woman returns
In the dawn
جیغ مرغ باران
بر می گردد زنی
با سپیدهء صبح

خانم نوبوکو کاتسورا Nobuko Katsura (2004- 1914)
In the dark
Where you undress
A blooming iris
میان تاریکی
آنجا که جامه از تن می کشی

سوسنی شکوفان
ماتسو باشو Matsuo Basho (1694 – 1644 )
The moon clears-
I accompany a pretty boy

freightened by a fox
ماه روشن

همراه زیبا پسری
ترسان روباه

Under one roof
Prostitutes also sleep-
Bushclover and the moon
زیر یک سقف
روسپی ها هم به خواب اند
بوته های شبدر و ماه

Ah,these flower-like faces
Make you shy –
The hazy moon
این رخسار های گل گون
حرف از لبان تو می گیرند
ماه مه آلود

یوسا بوسون Yosa Buson ( 1784 – 1716 )
For whom
Is the small pillow…

spring twilight

مال کیست
این بالش کوچک ...
تاریک و روشنای بهار
The awaited one,s
Distant footsteps
On fallen leaves…
رد پای کسی
دور و منتظر
بر برگ های پاییزی
Pear flowers-
A woman reading a letter
In moonlight
شکوفه های گلابی
زنی نامه می خواند
در مهتاب
The piercing cold-
In our bedroom stepping
On my dead wife,s comb
سرمای استخوان سوز ،
در اطاق خواب مان پا می گذارم
بر شانهء سرش، زن مرحوم ام
Old man,s love
Wanting to forget about it-
winter rain
بر سرآنم
عشق پیری به باد بسپارم
باران زمستانی

خانم هیساجو سوجیتا Hisajo Sugita ( 1946- 1890)

Moonflowers-
The deep folds

begin to open

نیلوفران

پیچ و تاب گره ها کم کمک
باز می شوند

آقای ایپریکو ناکاتسوکا Ippekiro Nakatsuka ( 1946 – 1887 )
A woman
A woman,s body-

the flowering quince

زن
بالا تن یک زن

شکوفه های به

خانم ماساجو سوزوکی Masajo Suzuki ( 2003 – 1906 )
The nape of his neck
Draws me in –

moth to flame

پشت گردنش
دیوانه می کند مرا ،
پروانه ای شعله ور

ماسائوکا شیکی Masaoka Shiki ( 1902 – 1867 )
For me going
For you staying:

two autumns

برای من رفتن
برای تو ماندن
دو پاییز
The harbor,s
Small red-light district-
Cotton flowers in bloom
سوسوی سرخ
فانوس لنگر گاه

گل های پنبه شکوفان

چند هایکوی فارسی Persian Haiku

گویی نظر کرده است

قو

میان قرص کامل ماه

به پا می کند، در می آورد

به پا می کند ، در می آورد

کفش های عیدش را

از میان مه

هر از گاه شیههء اسبی

بوی تازهء نان